یکی از با شکوه ترین کاخ های پادشاهان که از نظر هنر تزئینی و معماری ایرانی و اروپایی تا کنون همتای نداشته است کاخ گلستان میباشد. این کاخ زیبا حکومت های زیادی را به خود دیده و در هر دوران دچار تغییراتی نیز شده است و همواره  به شکوه آن نیز افزوده شده است.

قدمت کاخ گلستان

کاخ گلستان قدمتی حدود 442 سال دارد که ساخت آن از زمان شاه عباس صفوی شروع شد و در زمان کریم خان زند تغییرات یافت و به آن دیوان خانه اضافه گردید.

ناصرالدین شاه قاجار نیز به دلیل سفر های متعددی که به فرنگ داشت با تحت تاثیر معماری اروپایی قرار گرفت و تغببرات زیادی را در کاخ اعمال کرد. 

تاریخچه

در دل این کاخ زیبا اتفاقات بزرگ و مهمی رویداده است که از مهمترین آنها تاج گذاری مظفرالدین شاه ، احمد شاه قاجار و هر دو پادشاه پهلوی میباشد.

تقسیماتی که در گذشته برای جدا کردن قسمتهای مختلف این کاخ شد آن را به دو قسمت برونی و اندرونی تقسیم کرد که بخش بیرنی امروزه با نام کاخ گلستان شناخته میشود و شمال دو قسمت بنام دیوان خنه یا دالحکومه و یاغ مربعی شکل به نام گلستان بود که این دو بنا را از یکدیگر جدا میکرد.

این بخش از سمت شمالی به وسیله دالان های باریکی با اندرون که مکان زندگی همسران دائم و صیغه ای پادشاه بود ارتباط داشت. در سال 1301 تعداد همسران ناصرالدین شاه زیاد شد و جا برای آنها تنگ شد ، ناصرالدین شاه که آماده سفر به شهر مشهد بود ، دستور داد تا اندرونی قدیم را خراب کنند و تا زمان برگشت او عمارتی بزرگ در جای جدید بسازند. بخش جدیدی که برای ساخت اندرونی استفاده شد در شمل بخش بیرونی قرار گرفت.

زمانی که رضا شاه بر تحت پادشاهی نشست با توجه به نفرتی که از شاهان قاجار داشت دستور به تخریب بخش اندرونی داد و به جای آن وزارت دارایی جایگزین شد.

بخش ها مختلف کاخ گلستان 

کاخ گلستان بخش های مختلفی را در خود جای داده است که از جمله آنها : خلوت کریم خانی ، ایوان تخت مرمر ، تالار آینه ، تالار سلام ، تالار برلیان ، کاخ شمش الماره ، تالار سفره خانه ، عمارت خوابگاه ، عمارت بادگیران ، تالار الماس ، چادر خانه و کارخ ابیض میباشد.

خلوت کریم خان

همانطور که از نام آن پیداست به دو دلیلی یک مکان تاریخی و قدیمی به شمار میرود ، اول به دلیل اینکه اساس بنای آن در زمان کریم خان انجام شده و دیگر بخاطر عمل ناجوانمردانه ای که آغا محمد خان قاجار با استخوان های کریم خان زند انجام داد.

در سال 1206 هجری قمری آغا محمد خان دستور داد تا بقای جسد کریم خان را از عمارت کلاه فرنگی شیراز به تهران بیاورند و در زیر پله های خلوتگاه کریم خان که محل رفت و آمد روزانه بود دفن کنند و درباریان چاپلوس آن زمان برای پا گذاشت بر سینه وکیل الرعایا از یکدیگر سبقت میگرفتند و خود آغا محمدخان موقع رفت آمد با نوک شمشیری که به کمر داشت چند ضربه هم بر خاک میزد.

در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دلیل تغییراتی که انجام شد این مکان به یک حیاط کوچک به نام حیاط کریمیخانی تبدیل شد و با نرده های آهنی از باغ گلستان جدا شد. بخاطر آرامش و صفایی که این مکان داشت ناصرالدین شاه گاهی از اوقات به تنهایی در گوشه ای دنج به استراحت میپرداخت و قلیان میکشید.

بعد از انقراض حکومت قاجاری و در زمان پهلویه اول ، دستور به پیدا کردن استخوان های وکیل الرعایا صادر شد و در نهایت تکه های کوچکی از استخوان های شاه زند پیدا شد و به قم در مقبره شاه صفی و ساه سلطان حسین انتقال یافت .

 ایوان تخت مرمر

این ایوان زیبا یکی از دیدنی ترین قسمت های کاخ محسوب میشود که با 65 قطعه مرمر در اندازه های متفاوت ساخته شده است. ساخت این ایوان قدیمی به زمان کریم خان زند برمیگردد که در آن مراسم سلام و بار عام برگزار میشد.

مراسم سلام در زمان قاجار با حضور صاحب منصبان و شاهزادگان در مناسبت های مختلف برگزار میشد ، همچنین در مراسم بار عام درباریان و شاه به گروهی از مردام اجازه دیدار میدادند.

مواردی که ایوان مرمر را به دیدنی ترین قسمت های این کاخ تبدیل کرده است وجود گچ بری ، منبت کاری ها  ، سنگ تراشی ، آینه کاری ها و خاتم کاری های به کار رفته در این ایوان میباشد و همچین ویژه ترین قسمت ان که وجود تخت ساخته شده از 65 قطعه مرمر کوچک و بزرگ است.

تالار اصلی

این تالار از بخش های مختلفی مانند تالار سلام و تالار آینه و تالار عاج تشکیل شده است . در زمان قاجار ، ناصرالدین شاه زمان زیادی را برای چیدن جواهرات و اشیاه قیمتی خود در تالار سلام میکرد. تالار آینه نیز محلی برای نمایش تاج کیانی  و تخت طاووس بود.

شمس العماره 

ناصرالدین شاه قاجار در سفر های خود به فرنگ تحت تاثیر معماری ها و ساختمان های بلند فرنگی قرار گرفت و پس از باز گشت به ایران دستور ساخت کاخ شمس العماره را صادر کرد. این عمارت در 5 طبقه و 35 متر ارتفاع در آن زمان بلند ترین ساختمان تهران بود و اولین ساختمانی بود که در سازه های از فلز استفاده شد.